De V.I.S. kazemat geopend!

Samen met gemeente Gorinchem heeft de Vestingwerkgroep Gorinchem de VIS kazemat (1930) op Bastion 11 eenmalig geopend op 19 november 2015. Wat we aantroffen is hier te lezen.

   

Nadat de deur van de VIS kazemat is geopend kan het spitwerk beginnen. De arm van de graafmachine is niet lang genoeg, dus het verwijderen van de grond moet met het handje gebeuren. De gang lag behoorlijk vol. We werden gehinderd door lappen stof, steenstort, kledingstukken en glaswerk. Al heel snel ligt de nieuwe kuil weer vol, die met de graafmachine wordt leeggeschept.

Na een uurtje kunnen we voor het eerst in de gang kijken! En, dat is een behoorlijk grimmige blik…. De kazemat doet zijn naam eer aan!

Opening VIS Kazemat november 2015 (8)
Een eerste blik in de kazemat, de gang ligt nog vol grond, aan het einde het schietgat

De ingang van de VIS kazemat is nu voor de helft vrij gegraven. De eerste blik in de gang achter de toegang is een grimmige: we kijken direct naar het schietgat waarmee de ingang werd beschermd vanuit de afwachtingsruimte. De kazemat herinnert direct waarvoor hij in het verleden is ontworpen: indringers uitschakelen!

Nadat de berg grond en puin achter de deur is weggegraven kunnen we de V.I.S. kazemat voor het eerst in jaren betreden. Het is pikdonker, laag en vochtig. Op de bodem ligt een dikke laag grond, zand, puin en bende (voordat de kazemat werd afgesloten speelde er nogal wat jeugd in). Aan het einde van de eerste gang kijken we links de zijgang van de kazemat in. Deze geeft toegang tot de twee grotere ruimtes.

Opening VIS Kazemat november 2015 (7)De eerste ruimte aan de rechterhand is de verblijfsruimte, de tweede ruimte aan de rechterhand is de gevechtsruimte, waar het geschut stond opgesteld. In de linkerwand zijn houten balkjes in het beton ingegoten, waaraan diverse voorwerpen bevestigd konden worden. De kazemat is behoorlijk goed van de buitenlucht afgesloten geweest, roestvorming heeft veel zuurstof uit de ruimten verwijderd, waardoor we voorzichtig te werk gaan. Ook de lage stahoogte maakt het fotograferen inspannend. In deze gang zien we geen vleermuizen (welke we wel hadden verwacht).

We gaan nu de eerste ruimte aan onze rechterhand in.

Opening VIS Kazemat november 2015 (6)
De verblijfs- of afwachtingsruimte, aan het plafond zijn de ophangbeugels te zien van een periscoop die nooit geleverd werd…..

Aan de muren van deze ruimte zaten ooit houten bankjes bevestigd, die zijn inmiddels verdwenen. Ook in deze ruimte treffen we een dikke laag rommel aan. Hier is door groepen jeugd intensief gebivakkeerd.

Aan het plafond bevindt zich een afsluitbare buis waarin een Zeiss periscoop geplaatst had moeten worden. Deze werd (gezien de oorlogsdreiging) nooit geleverd. De ophangbeugels zijn nog uitstekend zichtbaar. In de westelijke hoek bevindt zich een afsluitbaar schietgat.

Wanneer de VIS kazemat bestormd zou worden was dit een effectieve manier om de ingang te beschermen. Nog altijd een grimmige aanblik. Door het schietgat zie je vanuit de afwachtingsruimte de ingang van de kazemat!

Opening VIS Kazemat november 2015 (3)
Schietgat vanaf de ingang gezien, achter dit schietgat bevindt zich de afwachtingsruimte
Opening VIS Kazemat november 2015 (13)
Zicht op de ingang van de kazemat door het schietgat

De gang maakt hier vanaf de ingang een haakse hoek, zodat de muren van de VIS kazemat de manschappen beschermden tegen handgranaten. Je ziet overigens aan de bruine randen aan de onderkant van de muren dat er water in deze ruimte heeft gestaan.

Opening VIS Kazemat november 2015 (11)
Afwachtingsruimte, rechts het afsluitbare schietgat, de mitrailleur die door het schietgat stak maakte betreden door de vijand vrijwel onmogelijk

Vanuit de afwachtingsruimte gaan we rechtsaf, weer de zijgang in. We gaan verder naar de tweede ruimte aan de rechterhand, de gevechtsruimte, het “business-end” van de V.I.S. kazemat!

Opening VIS Kazemat november 2015 (14)
De gevechtsruimte van de V.I.S. kazemat

Let op de draadeinden voor het kanon, de betonnen steunen voor een machinegeweer, en de schuiven voor het schietgat. Ook de adembuizen zijn nog intact. Boven het kanon zit een oog in het dak, waarmee het kanon (en de loop) geplaatst konden worden.

In deze ruimte stond het geschut opgesteld. Het schietgat kijkt uit in noordoostelijke richting, met de Spijksedijk in het zicht. De gebouwen van de Vries-Robbé stonden in het schootsveld, dit was de reden dat het bedrijf de totstandkoming van de VIS kazemat heeft gefinancierd. Een soort compensatie dus, voor de bescherming van de stad.

Het schietgat kon worden gesloten met behulp van twee schuiven met staalplaten, die nog steeds aanwezig zijn. Dat is uitzonderlijk. De uitsparing in de platen dient voor de loop van het vroegere kanon, dat altijd uit het schietgat stak. De betonnen steuntjes zijn er voor om een machinegeweer op te stellen, als het kanon niet opgesteld was.

Opening VIS Kazemat november 2015 (10)
De adembuizen

Aan de rechterkant zien we twee buizen, welke aangesloten konden worden op de gasmaskers van de schutters. Het dragen van een gasmasker was zeer wenselijk, na één schot stond deze immers ruimte blauw van de kruitdampen. Via deze buizen konden de manschappen verse lucht inademen.

Opening VIS Kazemat november 2015 (1)Helemaal links bovenin is een schoorsteengat te zien. Dit lijkt afgesloten door een vuilniszak, maar duidelijk is te zien dat er wel regenwater binnenkomt, waardoor de ruimte erg vochtig is. Bovendien is langs de muren goed te zien dat de kazemat vol regenwater heeft gestaan. Op de grond zien we de cirkel met dikke draadeinden waarmee het kanon aan de grond werd verankerd. Bij nader onderzoek bleek er eentje zó doorgerot te zijn, dat ie letterlijk omgevallen was. Ook hier treffen we weer een dikke laag vochtige rommel aan.

Plattegrond VIS Kazemat
Plattegrond V.I.S. kazemat (tekening Hugo Ouwerkerk,Werkgroep Vesting Gorinchem)
  1. Ingang
  2. Zijgang
  3. Gangetjes (2x) die toegang geven tot de grotere ruimtes
  4. Verblijfs- of afwachtingsruimte
  5. Gevechtsruimte
  6. Schietgat uitkijkend op de ingang

Project VIS-kazemat

Deze tijdelijke opening in 2016 was een vooronderzoek voor ons toen nog te starten project VIS-kazemat Gorinchem. De Werkgroep Vesting Gorinchem is inmiddels een project gestart om de VIS-kazemat toegankelijk te maken voor publiek. Dat wil zeggen; dat er tijdens rondleidingen en met Open Monumentendag de VIS-kazemat van binnen te bezichtigen is. Het plan is ook, om het binnenwerk van de kazemat te conserveren en zo veel mogelijk terug te restaureren en te voorzien van een inrichting naar de originele situatie.

U kunt ons daarmee helpen, zie onze Sponsorpagina