Deel 1: Rampjaar 1672; een waterlinie wordt gesteld; Gorinchem is onwillig!

Deel 1:
Het rampjaar 1672; Fransen, Engelsen en Duitsers verenigen zich en vallen de Republiek aan.
Voor het rampjaar 1672 had de Franse koning Lodewijk de 14e een coalitie gesmeed met de Engelse koning en de bisschoppen van Keulen en Münster, om de succesvolle en in zijn ogen hooghartige Republiek der Verenigde Nederlanden te veroveren. Op 27 maart 1672 verklaarde Engeland de Republiek de oorlog en op 6 april deed Frankrijk hetzelfde. Het Franse leger verzamelde bij de plaats Charlerois en trok vandaar in verschillende delen in noordoostelijke richting via Limburg naar Duitsland, waar het zich ook met het leger van de bisschop van Keulen verenigde. Terwijl de bisschop van Munster vanuit het oosten het land binnenviel (zie kaart). Duitse vestingen in handen van de republiek en diverse grensvestingen werden al snel zonder veel tegenstand door de Fransen en de bisschop van Münster veroverd.
Door deze tegenvallers heerste in het leger van de republiek een gedemoraliseerde stemming, bovendien was de professionaliteit van dit leger toch al slecht. Sinds het aflopen van de 80-jarige Oorlog was het toen zeer professionele en geduchte leger van de republiek verwaarloosd.
De verwaarlozing van leger en vestingwerken zou zich in de geschiedenis nog meerdere keren herhalen en is tot op de dag van vandaag nog actueel. Hoezo; leren van onze geschiedenis?
Nu bestond het leger voor een groot deel uit snel bijeengeraapte waardgelders (huursoldaten) en “huysluyden”. Er waren klachten, dat de officieren zeer onbedreven waren, dat de militie ongedisciplineerd was en dat die weinig moed vertoonde om de vijand tegemoet te treden.

De Fransen onder leiding van koning Lodewijk de 14e in eigen persoon, doorwaden de Rijn.
Door Adam Frans van der Meulen (vrij van rechten).


Vervolgens slaagden de Fransen in het doorwaden van de rivier de Rijn bij het Tolhuis in de buurt van Lobith en drongen de Betuwe binnen. Om de Fransen voor te blijven, moest het deel van het leger van de Republiek, dat onder de prins van Oranje achter de rivier de IJssel was geplaatst zich terugtrekken. Het leger werd nu geconcentreerd achter Utrecht, met de bedoeling achter een waterlinie Holland te kunnen verdedigen.

Op deze kaart is de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden weergegeven. De zeven aangesloten provincies zijn wat meer donker gekleurd en hierbij horen ook Drenthe en de lichtblauw gekleurde z.g. Generaliteitslanden en de Redemptiedorpen. Verder heeft de Republiek de Duitse steden Emmerik, Rees, Wezel, Burik, Orsoy en Rijnberk in beheer. Lichtbruin is Duits gebied en lichtgeel is Spaans gebied (de Spaanse Nederlanden). Ingetekend zijn de bewegingen der verschillende strijdkrachten. De strijdkrachten van de bisschoppen van Keulen en Münster worden gemakshalve als “Duitsers” aangeduid. De Republiek had echter ook Duitse bondgenoten.
Intussen was het land in rep en roer, vluchtelingen uit het oosten stroomden Holland binnen, men trachtte waardevolle zaken te verstoppen, waardepapieren werden tegen dumpprijzen verkocht, poorten werden gesloten. Men had geen vertrouwen in een goede afloop.
“Het volk was redeloos, de regering radeloos en het land reddeloos”.

Wordt vervolgd in deel 2.

Referentie:
Dit document is een transcriptie, aangevuld met uitleg, extra informatie en afbeeldingen.
Het brondocument voor de transscriptie is:
DE VERDEDIGING VAN NEDERLAND in 1672 eis 1673.
BIJDRAGEN tot de STAATS- en KRIJGSGESCHIEDENIS van het VADERLAND.
VOOR EEN GROOT DEEL UIT ONUITGEGEVEN STUKKEN ZAMENGESTELD ,
DOOR DE 1e LUlTENANTS-lNGENlEUR
Jhe. J. W: VAN SYPESTEYN en J. P. DE BORDES.
EERSTE EN TWEEDE GEDEELTE.
TE ‘S GRAVENHAGE,
BIJ GEBROEDERS J. & H. VAN LANGENHUYSEN.
1850.
Het is aan te bevelen, om het originele document ook te lezen, alleen al vanwege het oude taalgebruik is dit leuk, het is gratis te downloaden op: https://books.google.nl/books/about/De_verdediging_van_Nederland_in_1672_en.html?hl=nl&id=JHlJAAAAMAAJ&redir_esc=y