Excursie
Deze excursie in het Corona-tijdperk, waarbij 1,5 m afstand tussen personen in acht genomen dient te worden voerde ons per fiets naar de vestingen Nieuwpoort en Schoonhoven, die beiden onderdeel waren van de Oude Hollandse Waterlinie.
Nieuwpoort
Nieuwpoort werd in het rampjaar 1672 opgenomen in de Oude Hollandse Waterlinie. Nieuwpoort was toen al een versterkt stadje, maar er werd toen besloten tot de aanleg van moderne vestingwerken volgens het verbeterde Oud-Nederlands vestingstelsel, met 6 Bastions.
Aan de oostzijde is het middelste bastion voorzien van een Cavalier of Kat. Dat is een verhoogd platform voor opstelling van geschut. De moderne vesting werd kleiner, dan het middeleeuwse stadje; tientallen panden werden gesloopt.
Verder is de vesting voorzien van een onderwal, in vestingtermen Fausse-braye genoemd. Op het toeristisch informatiebordje wordt dit een Tenaille genoemd, maar dat is niet correct.
Wat is het verschil? Deze onderwal loopt parallel aan de Courtine en de Flanken van de Bastions en is gesitueerd op de voet (berm) van de wal. Een Tenaille loopt van de de hoeken Flank/Face van de bastions schuin naarbinnen tot het midden van de Courtine, dus een hele flauwe V-vorm, die zich in de gracht bevindt, dus omgeven door water.
Echter wanneer Willem Paen, Controleur-generaal der Hollandse Fortificatiën, in 1694 een “Memorie” opmaakt, blijkt daaruit dat pas in 1690 de half afgemaakte wallen enige vorm krijgen. In deze memorie wordt tevens een voorstel gedaan om een inlaatsluis aan te leggen waardoor het water uit de Lek via Buiten- en Binnenhaven de polder kan binnenstromen.
Deze inlaatsluis komt onder het het gemeentehuis, zodat boze boeren hier niet bij kunnen om de inundatie te stoppen, wanneer een inundatie gesteld moet worden.
De gerestaureerde vesting Nieuwpoort is een mooi voorbeeld van typisch Nederlandse verdedigingswerken, volgens een gebastionneerd systeem, gemaakt van louter water en aarde, zoals die vanuit de 80-jarige oorlog zijn ontwikkeld.
Eerst volgens het Oud Nederlands systeem, waarbij de nabijverdediging gericht was op flankeringsvuur vanaf de flanken van de bastions langs de tussenliggende wal (Courtine). De flanken van de bastions maken hierbij dan ook een haakse hoek met de Courtine.
Echter de vestingwal van Nieuwpoort is opgezet volgen het Verbeterd Oud Nederlands systeem, waarbij de flanken van de bastions een iets grotere hoek maken met de Courtine. Hierdoor zijn de kanonnen, die op de flanken van de bastions staan vanzelf gericht, net voorlangs de naburige bastions.
Hierdoor ontstaat voor iedere bastion-punt (Saillant) een kruisvuur. Dit was nodig omdat de ontwikkeling van de aanvalstactiek zo was dat men er al snel toe kwam om vooral de Saillanten van bastions aan te vallen en te bestormen.
Schoonhoven
Schoonhoven is een oudere vestingstad en heeft gedurende de 80-jarige oorlog moderne vestingwerken gekregen, rond 1600. Toen was de Nederlandse manier van vestingbouw in ontwikkeling en is de vestingwal van Schoonhoven opgezet volgens het Oud Nederlands systeem. De vestingwal heeft 6 hele en 2 halve Bastions.
Van de vestingwal is helaas niet veel meer over. Alleen een stukje vestingwal langs de rivier met de hele mooie Veerpoort. Wat betreft militaire gebouwen is er nog een voormalig Arsenaal, wat later is verbouwd en uitgebreid tot kazerne. Hierin is nu het Zilvermuseum gevestigd. Van oudsher zijn er veel zilversmeden actief en is er nog steeds een opleiding tot zilversmid.
Hoewel de vestingwerken grotendeels zijn verdwenen is Schoonhoven een mooi oud typisch Hollands stadje, de haven die nog zijn oude loop heeft met de typische heulen hier overheen, die bij veel andere Hollandse steden verdwenen zijn. Ook de toegang tot de haven door de vestingwal, met de oude ophaalbrug en sluis is nog intact en bijzonder.
Bron:
Eigen kennis, diverse internet sites en betreffende de vestingtermen: Boek “Terminologie verdedigingswerken, inrichting , aanval en verdediging”, Stichting Menno van Coehoorn, Utrecht 1999, ISBN 90-9013382-8.
Filmpje
Klik op onderstaande foto voor een filmpje van deze excursie.
