Het 3e buskruitmagazijntje afgebroken!


Toen Gorinchem in de tachtigjarige oorlog een vestingstad was geworden, werd het buskruit opgeslagen in een buskruitmagazijn in elk Bastion, als op bovenstaande plattegrond te zien is.

In Brielle (Den Briel) staat nog een dergelijk kruitmagazijn, echter in jaarboek 2018 van onze Historische Vereniging Oud-Gorcum, staat op blz. 88, dat in Gorinchem deze bouwwerken van hout waren met dakpannen.
Op latere kaarten komen dit soort buskruitmagazijnen niet meer voor. Schijnbaar zijn ze al snel weer afgebroken, waarschijnlijk omdat ze te kwetsbaar waren voor het geschut van een belegeraar.
Later is op kaarten te zien, dat men aan de oostzijde plannen had om het binnenterrein van de bastions te verhogen als verhoogd geschutsplatform (z.g. Katten), terwijl aan de westzijde de tuinen en lusthoven tot in de Bastions werden doorgetrokken. Dus daar zijn dan zeker geen buskruitmagazijnen meer.

De eerstvolgende kaart waar weer buskruitmagazijnen op zijn aangegeven is bovenstaande kaart uit 1813. Wanneer u door met tussenpozen 2x klikken deze groter bekijkt dan kunt u hierop o.a. de 2 grotere kruitmagazijnen aan Dalembolwerk en 3 kleine buskruitmagazijntjes (gemerkt met letter b) ontdekken.

  1. onderaan de wal boven de Duveltjesgracht.
  2. onderaan de Dalemwal tussen Bastion 10 en 11.
  3. in de rechterflank van Bastion 2.

Van deze bakstenen magazijntjes is bekend, dat ze aan het eind van de 18e eeuw zijn gemaakt, evenals de grotere kruitmagazijnen in Dalembolwerk (Bastion 8, nu expositieruimten Symposion).

Van de 3 kleine buskruitmagazijntjes zijn die achter de Duveltjesgracht en aan de Dalemwal, (richting Vijfde Uitgang) nog over, echter wanneer u door Bastion 2 loopt (achter parkeergarage Kweeklust) is er geen buskruitmagazijntje te vinden. Wat is er gebeurd?

Boven een fragment van de vestingplattegrond uit 1875, met daarop Bastion 2, met aan de rechterzijde het 3e buskruitmagazijntje. Het zit dus ook onderaan de wal, gedeeltelijk in de wal gebouwd en was identiek aan de nog overgebleven buskruitmagazijntjes.

Boven een fragment van de vestingplattegrond uit 1897, met daarop Bastion 2. Het blijkt, dat eind 19e eeuw, bij de aanleg van het kanaal naar Amsterdam (Merwedekanaal), Bastion 2 is vergroot.
Op de rechter Flank en Face is de binnenzijde van de wal op zijn plaats gebleven, maar de wal zelf is naar buiten toe verbreed, waardoor ook Bastion 2 een stuk groter werd. Op het verbrede stuk is een geschutsbatterij gemaakt met beschermingheuvels (deze is pas gerestaureerd).
Het kleine buskruitmagazijntje had men ongemoeid kunnen laten, maar het is dus waarschijnlijk bij die ingreep afgebroken. In die tijd hadden dergelijke magazijntjes geen nut meer, want sinds de uitvinding en invoering van de brisantgranaat, waren gemetselde gewelven niet meer veilig. Dit omdat de explosieve kracht van de brisantgranaat vele malen groter was dan die van de buskruitgranaat, of buskruit mortierbom.

Waar de vestingwal ongewijzigd bleef, liet men de oude bouwwerken gewoon staan, want afbreken kost ook geld. Men kon ze gebruiken voor opslag van minder belangrijke zaken.
Dit is het kleine buskruitmagazijntje in de Dalemwal in een soort van gerestaureerde conditie.
Nu kost onderhoud ook wat geld, maar dan heb je toch iets leuks uit de 18e eeuw, waarmee de geschiedenis tastbaar gemaakt kan worden voor de volgende generaties.