Poterne

Samenvatting voor wie de QR-code heeft gescand

 

  • Poterne is een vestingterm, voor een onderdoorgang door de hoofdwal van een vesting of fort.
  • Deze Poterne is gemaakt in 1813.
  • Tijdens zijn bezoek aan de vesting Gorinchem in 1811 heeft Napoleon opdracht gegeven voor het maken van deze Poterne.
  • De Poterne dient om sneller kanonnen en militairen in de voorverdedigingswerken van de vesting te kunnen brengen. Voorheen moest men lopen en varen vanaf de Dalempoort.
  • De voorverdedigingswerken bestaan hier uit 3 verdedigingseilandjes (Ravelijnen) in de vestinggracht, met om de buitenzijde van de gracht een brede verdedigingsborstwering (Glacis). Dat is nu allemaal flink begroeid en grotendeels met volkstuintjes bezet.
  • Via de Poterne kon men die voorverdedigingswerken dus sneller bemannen of een tegenaanval doen, of snel terugtrekken.

Scrol naar beneden voor wat foto’s.

Heb je meer tijd, lees dan het volledige artikel hieronder.

 

De Poterne, Napoleon’s sluitstuk aan de Sleutel tot Holland.

IMG_2762

Bij een bezoek aan Gorinchem (op doorreis) van Napoleon en zijn vrouw Marie Louise, op 5 oktober 1811, maakte Napoleon een inspectierit te paard, over de Gorinchemse vestingwallen. Hij gaf toen bevelen, voor het uitvoeren van diverse verbeteringen.

IMG_2763

Deze opdrachten werden uitgevoerd door de Franse Genie, een legeronderdeel, wat toen en ook eigenlijk al lang daarvoor, een belangrijk en capabel onderdeel was in elk leger.

IMG_2765

Naast het uitdiepen van grachten, aanbrengen van palissaderingen en wat grondwerk, werd er ook een bouwwerk gerealiseerd. En wel een z.g. Poterne. En wel zo degelijk, dat hij ook nu nog in prima staat verkeert. Poterne is een vestingbouwkundige term voor een “overdekte doorgang door een hoofdwal”.

IMG_1546

De Poterne werd aangebracht tussen Bastion 9 (schietclub, de Harmonie en Laboratorium (pop oefenruimte) en Bastion 10 (speelplein, met daaronder de BB -bunker), aan de belangrijke oostzijde van de vesting. Deze oostzijde heeft namelijk ook een voorverdediging in de vorm van Ravelijnen (verdedigingseilandjes) in de gracht en Glacis met gedekte weg en wapenplaatsen om de gracht.

IMG_2766

Op de wal is ook een schacht vanuit de Poterne recht naar boven, afgedekt door stalen luiken.

IMG_2219

Omdat tot ca. halverwege de 19e eeuw het rivierwater vrij binnen kon stromen tot aan de Spijksedijk, tussen de vestingwal en de Lingsesdijk, was de wal hier ook nog steeds een hoofdwaterkering. Daarom zaten er onder deze stalen luiken schotbalken als waterkering.

IMG_4223

De Poterne diende om troepen en wapens snel in de voorverdediging te kunnen brengen, of snel hieruit te kunnen terugtrekken. Die troepen en wapens werden over de gracht gezet met roeiboten.

IMG_4227

Zo heeft Napoleon dus nog een persoonlijke en tastbare bijdrage geleverd aan de Gorinchemse vestingwallen, wat deze vestingwallen nog meer waardevol maakt, om in goede staat te behouden.

Op 10 mei 2015 was Werkgroep Vesting Gorinchem in de gelegenheid gesteld door de gemeente om de poterne te openen. We hebben die dag geïnteresseerde bezoekers een kijkje kunnen laten nemen in de poterne. Lees hier een kort verslag.

Tijdens de Open Monumentendag op 12 september 2015 kregen wij van Gemeente Gorinchem nogmaals de gelegenheid om de poterne open te stellen, lees hier het verslag.

Op 7 juli 2017 is, na verwijdering van de schotbalken, de sleutel van de Poterne aan de werkgroep overhandigd. Hierdoor kunnen we bij een vestingwandeling de deelnemers een kijkje laten nemen in de Poterne.