De Luisterpost

Hierboven midden-onder op de foto; het voormalig instructielokaal, later “de Luisterpost” genoemd. Het is gebouwd in 1950 en is in gebruik geweest als instructie- en oefenlocatie voor de luchtdoelartillerie, als opslagruimte en als radio-afluisterstation.

Zoals uit deze voorlopige bouwaanvraag blijkt is er eerst sprake van “instructiehal”.
De tekening ontbreekt echter.

 

Er is sprake van dat de luchtdoelartillerie in dat gebouw oefende. Dan zou een hal zonder plafond wel geschikt zijn, want dan was er een schiet simulatie opstelling. Op bovenstaande foto is te zien, dat het gebouw inderdaad als een hal is gebouwd, dus zonder zolder op vloerbalken, maar een licht, niet overloopbaar plafond, opgehangen aan de dakconstructie.

Uit het bestek blijkt, dat het voorste deel van het gebouw was voorzien van aan de dakcontructie opgehangen plafonds en het overige deel van het gebouw dus geen plafonds had. Hieruit valt af te leiden, dat het voorste deel was ingericht met entree, toiletgroep en klaslokalen en het overige deel als oefenruimte schietsimulator, een z.g. dome-trainer. Merkwaardig is dat door de (goedkope) keuze van een z.g. zwevend plafond ongeveer de helft van het gebouw voorzien was van een grote onbruikbare zolderruimte.

Verder blijkt uit het bestek dat de Vries Robbé ook bij de bouw was betrokken.
Het gebouw is dan ook een staalconstructie. Echter op de begane grond zijn de muren daar niet tussen gemetseld, maar er omheen als stevige op zichzelf staande muren. De staalconstructie houdt dus alleen het dak op. Dit zal te maken hebben met de overspanning. Een dergelijke bouwvorm werd later ook toegepast voor de door de Vries Robbé gemaakte constructies voor industriële hallen en elektriciteitscentrales.

Op deze foto is nog een merkwaardigheid te zien; de grote gemetselde schoorstenen lopen niet door naar beneden, maar zijn los op de staalconstructie gezet. Al met al is dit een nogal merkwaardig gebouw.

In 1955 doet de oude vesting Gorinchem (voorheen de hoeksteen in de Hollandse Waterlinie) ineens weer mee in het voorfront van de verdediging van Nederland en zelfs van de NAVO. Want in dat jaar wordt het 105 Radio Verkenning Bataljon in Gorinchem gelegerd. Zij richten eerst radiokamers in op de zolder van de Willemskazerne en in een houten loods op fort Vuren maar in 1958 nemen zij ook het instructielokaal in Bastion 11 als radio-ontvangststation in gebruik.

Voor dit doel wordt het gebouw inwendig aangepast. De ruimten worden verder opgedeeld in kleinere ruimten en er worden overal “zwevende” plafonds aangebracht.

Ook wordt er nog een separate bouwaanvraag gedaan voor een antennemast, te plaatsen vlak naast het gebouw. Echter de gemeente Gorinchem probeert dit tegen te houden.

Dat was natuurlijk tevergeefs, de mast kwam er. De mast lijkt op de masten voor hoogspanningslijnen zoals de Vries Robbé die veel maakte, dus zal dan ook wel door de Vries Robbé gemaakt zijn. Een hoogspanningsmast zonder armen, maar met een werkplatform bovenin.

Zo doet de vesting Gorinchem mee in de moderne elektronische oorlogsvoering, welke tijdens de 2e Wereldoorlog van groot belang is gebleken. 

De wapenspreuk in latijn. Het betekent “horen, zien, zwijgen” en dat vat exact kort samen, wat er gaande was. De exacte activiteiten van het Radio Verkenning bataljon waren streng geheim, hun missie was het afluisteren van het radioverkeer van de Russische- en Oost-Duitse militaire eenheden in Oost-Duitsland. De opgevangen berichten werden gedecodeerd en geanalyseerd, waarna deze werden verwerkt tot bruikbaar militair inlichtingen materiaal. Ook werd d.m.v. radiopeiling de locatie van de betreffende Russische en Oost-Duitse militaire eenheid bepaald en bijgehouden, omdat deze zich regelmatig verplaatsten.

Het 105e Radio Verkenning Bataljon, was vanaf 1955 in de Citadelkazerne ondergebracht en had dus radioruimten op de zolder van de Willemskazerne. Deze radio-afdeling veranderde meerdere keren van naam en werd in 1957 de 905e Radio Verkenning Compagnie, in 1959 de 894e radio Verkenning Compagnie en in 1962 de 890e Radio Compagnie. In 1965 werd het 898e Radio Bataljon opgericht, met 2 radio Compagnieën, de bestaande 890 en een nieuwe 105e Compagnie mobiel.

De verdediging werd in de vesting Gorinchem dus niet meer gevoerd met vestingkanonnen, maar met kortegolfradio’s. Dat lijkt een stuk vriendelijker, maar men had wel dagelijks 24 uur per dag daadwerkelijk “voeling” met de vijand. Het was in de Koude Oorlog en de Russen werden als de vijand gezien en gedroegen zich ook als zodanig.

Het militair garnizoen in Gorinchem werd in 1967 geheel opgeheven. Het Radio bataljon vertrok  naar Eibergen en ook de overige militaire wapenen, zoals de Genie en de Marechaussee vertrokken naar elders. Dat betekende het einde van de militaire rol van Gorinchem en van de afluisteractiviteiten in de “Luisterpost” aan de Vijfde Uitgang.